Bilinen ilk batıl kıyas
Araf suresi 12 (İblis): "Ben, dedi, ondan hayırlıyım; beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın."
BİLİNEN İLK BATIL KIYAS
Araf suresi 12 (İblis): "Ben, dedi, ondan hayırlıyım; beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın." (Sad suresi 76. Ayet aynı konu)
Yaratılan varlıkların kendi nezdindeki değerlerin, Allah nezdindeki değerlerle itibar olarak aynı düzeyde olması, yaratılmışların takdir duygularının doğru olduğunu gösterir.
Şeytan kendi değer yargılarının Allah katındaki değerlerine bakmaksızın, kendinden sonra yaratılmış ve kendince daha ne olduğu belli olmayan bir varlığa yüklenen misyonu kavrayamayıp kıskandığı için yanlış bir kıyas yaptı.
Şeytan Allah katında değerli sayılabilecek makama, iradesini doğru yolda kullanarak, yapmış olduğu kulluk nispetinde gelmişti.
Allah azze ve celle melekler nezdinde yeni yaratılmış ve özellikle meleklerin insanın misyonu ve geleceğine dair bilmedikleri sırlara vakıf olması sebebiyle ona saygı istemesi sonucu, şeytan kendi yanlış kıyasının tuzağına düştü.
Aslında “semi’na ve eta’na” işittik ve itaat ettik,denilmesi gereken makamda bulunduklarını unuttular. Allahın kendilerine verdiği değer sonucu fikrini açmasındaki hikmeti kavrayamadılar ve ileri gittiler.
Bu takdir duygusu noksanı insanın da yaşadığı hayatta sıkça düştüğü hatalı bir durumdur. Üst bir makam bir alt makamda bulunan birisine benzer fikir sunması durumunda alt makamdaki aradaki mesafeyi ve bilgi durumunu göz önünde bulundurmaksızın verilen imkanı haddi aşacak şekilde kullanır ve yanlış bir tavır sergiler, bu örnek sıkça görülür.
Şeytan Allahın emrinin keyfi olmayacağını, emrinin aksi bir tavır sınaması olmayacağını bilmeliydi. Zira Allah kullarına, yanlış bir emir vererek bakalım tuzağa düşüyorlar mı şeklinde bir sınama yapmaz. O’nun emirleri ve yasakları nettir. Yap ya da yapma şeklindedir.
Yaratılmışların aklını düz şekilde sınamalara tabi tutar. Yaratılmışların şöyle bir mazeretle karşısına çıkması imtihan hakikatini zedeler. Ya Rabbi sen bu şekilde bir sınama yaptın, ben aklımı kullandım, böyle bir sonuca vardım.
Şeytana tapanlar tam da bu şekilde bir çıkarım yapıyorlar. Diyorlar ki şeytan doğrusunu yaptı, Allahtan başkasına tapılmayacağını bildiği için Ademe secde etmedi. Allah melekleri kendisinden başkasına secde edecekler mi etmeyecekler mi sınamıştı, şeytan secde etmeyerek kazandı.
Ateş, ya da toprak, hangisinin hayırlı olacağını ya da olmayacağını en iyi Allah bilir. Zira bunlar yaratılmışlık açısından Allah katında bir olan varlıklardır. Bu maddelerden yaratılmış varlıklar şayet iradelendirilerek bir tavır ortaya koymaları istenmişse, bu tavrın sonuçlarına göre bir değer kazanır yada kaybederler. Çünkü Allah bu iradenin sonuçlarına göre değerlendirmeye tabi tutacağını bizzat kendisi bildirmiştir. Bu sebeple şeytanın burada ateş ve toprak arasında yaptığı kıyas yanlıştır. Özü bu cevherler olan varlıkların kendilerine verilen ve adına hayat denilen imtihan sürecini değerlendirmesine göre bir kıymet kazanacak yada kaybedeceklerdir.
